Kebetos Pinaks: İnsan Yaşamının Tablosu

Ali Suavi‟nin 1863‟te Kiyotiyos'un Ahlâka Â'id Risâlesinin Tercemesi başlığıyla Yunancadan ve bir kez de Manastırlı Mehmed Rıfat‟ın Keşf-i Râz yâhûd Ömr-i İnsânînin Tasvîr-i Hakîmânesi başlığıyla Arapçadan Türkçeye tercümeleri vesilesiyle Osmanlı Felsefe Çalışmaları‟nın odağına aldığımız Kebētos Pinaks (Κέβητος Πίναξ) ya da Latincesiyle Tabula Cebetis, yani Kebes'in Tablosu, İbn Miskeveyh‟in metni 10. Yüzyılda, İslâm kültür dünyasının canlı atmosferine davet eden -Ali Suavi tarafından 1873‟te Paris‟te haşiyeler ilavesiyle neşredilen- Lugaz-ı Kâbis Sâhib-Eflâtûn başlıklı Arapça tercümesi ve kaynak metnin Batı‟daki serüvenini belirleyen koordinatlar göz önüne alındığında, çok daha geniş bir tarihsel, kültürel zemini işgal ediyor, kültürlerarası felsefe tartışmalarında farklı alımlama ve içkinleştirme kalıplarının sorgulanabileceği bir örnek metin işlevi üstleniyor görünür. Kabaca 20 ya da 24 yüzyıllık bir tarihe sahip bu metin, "Kebētos Pinaks Korpusu" olarak adlandırılabilecek çok sayıda tercüme, yorum, şerh aracılığıyla farklı kültür havzalarında tortulaşarak başka metinlerle etkileşime girmiş, gücül/gerçek ikonografisini de oluşturup dallanıp budaklanarak okuru kaçınılmaz biçimde diğer metinlere, amblem kitaplarına, ahlâk/felsefe kitaplarına, resim ve gravürlere taşıyan -günümüz terminolojisiyle- bir hipermetin haline gelmiştir. Elinizdeki derleme, Kebētos Pinaks‟ı kültürümüze davet edentercümeler üzerinden, bir yandan İslâm‟ın klasik çağında insanlığın entelektüel ve ahlâki birliği ilkesi gereği farklı tarihsel, kültürel kaynaklara ait hikemiyâtı tevarüs etme çabasıyla "hâlidî hikmet" tasavvurunu, diğer yandan 19. yüzyılda aktarıldığı Osmanlı-İslâm kültüründe somut yaşam pratiğine odaklı ahlâki ve politik kaygılarla beslenen felsefenin yeniden yapılandırılması girişimlerini tartışabileceğimiz bir zemin açmayı amaçlıyor. Burada öncelikle Kebētos Pinaks"ın Batı‟daki koordinatlarını, anlatısal özelliklerini, yazarlık ve tarihlendirme sorunu ile farklı edisyonlarını ve arkasından metnin İslâm-Osmanlı kültürüne aktarılış serüvenini değerlendirip sorunlaştırmaya çalışacağız.

---------------

"Günümüz olaylarından sonuç olarak çıkarılabilir ki, cismaniyat ilerleyip ruhaniyat ise o derece gerilemiştir ki, değil İslâm âlimleri ve şeyhlerinden geçmiş olan Cüneyd, Şiblî ve Gazâlî vesair Kaddesallahu Envârehüm, belki İsa Aleyhisselam'ın doğumundan önce gelmiş ve putperestler içinde ortaya çıkmış Parmenides, Kiyotiyos gibi safi bir insan, hâlâ ilim ile övünüyor bulunan Avrupa'da zuhur etmemiştir."

"Kiyotiyos, bilge Sokrat'ın öğrencisi ve Eflatun'un dostu bir bilge ismidir. Doğum tarihi, İsa Aleyhisselam'ın doğumundan yaklaşık dört yüz sene öncedir. Doğum yeri "Thebai"dir (Mora'da Tavia Şehri). Adı geçen bilge, Eflatun'un Fedon (Phaidon) adlı kitabının konuşmacılarından biridir. Pek çok eseri olduğu rivayet olunur ise de yazık, çok yazık ki "Pinaks" adlı kitabından başka eseri sonrakilerin eline geçmemiştir. Bu kitapta göz önüne bir resim levhası koyup, bütün insan ömründe olan oyunları isimleriyle, vasıflarıyla, halleriyle ve hakikatleriyle göstermiştir."
Ali Suavi

Sadeleştirenler ve Yayına Hazırlayanlar
Ali Utku - Nevzat H. Yanık

Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisindeki tüm yayınlar çevriyazı ve sadeleştirme kalıbında hazırlanmıştır. Ayrıca, giriş bölümlerinde konusunda uzmanlar tarafından kaleme alınmış kapsamlı makaleler yer almaktadır.