İsmail Fenni Ertuğrul

İsmail Fenni Ertuğrul (1855-1946): Felsefeci, yazar. Bugün Bulgaristan'ın güneyinde yer alan Tırnova kasabasında doğdu (1855). Babası Tırnova'nın mahallî idare meclisi üyelerinden Mahmud Bey'dir. Tırnova Rüşdiyesi'nde öğrenim gördü. Rüşdiye'yi bitirince bir süre medresede Arapça derslerine devam etti. Yazısı güzel olduğundan on altı yaşında iken vâridât mukayyitliğine tayin edildi. Bu sırada hem muhasebe öğrendi hem de mûsiki meşketti. 1876'da başlayan Osmanlı-Rus savaşı sonrasında memleketinin Ruslar tarafından işgal edilmesi üzerine yirmi yaşında İstanbul'a göç etti. 1879'da Maliye Nezâreti'nde memuriyet görevi aldı. 1883'te Dîvân-ı Muhâsebât'a nakledildi. Bu arada yeni açılan lisan mektebine gidip Fransızca bölümünden mezun oldu (1886). Ayrıca dört yıl kadar İngilizce dersleri alarak divan üyesi oldu, ardından Mâbeyn-i Hümâyun bütçesini hazırlayan komisyona alındı. Şirket-i Hayriyye'nin hesaplarını inceleyen komisyonda da görev yaptı. 1898'de Dahiliye Nezâreti'nde muhasebe müdürlüğüne getirildi. İsmail Fenni devlet hizmetinde dürüst, çalışkan ve titiz bir memur olarak tanındı. Başarılı çalışmalarından dolayı "rütbe-i ûlâ sınıf-ı evvel" pâyesi, dördüncü dereceden Mecîdî ve üçüncü dereceden Osmanlı nişanı gibi nişanlarla ödüllendirildi. 1909'da (54 yaşında) emekliye ayrılan ve 37 yıl emekli hayatı yaşayan İsmail Fenni, ölümünden bir yıl önce kitaplarını Beyazıt Devlet Kütüphanesi'ne bağışladı. Cağaloğlu'ndaki evi ve adadaki köşkü ile birlikte bütün mal varlığını Darüşşafaka Lisesi'ne bıraktı. İsmail Fenni, 29 Ocak 1946'da İstanbul'da vefat etmiştir, mezarı Eyüp'te (İstanbul) çocuk bakımevi binasının arkasındaki sırttadır. İsmail Fenni'nin şimdiye kadar neşredilmiş olan eserleri şunlardır: Fransızcadan Türkçeye Lûgatçe-i Felsefe (Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1341 [Devlet Matbaası, İstanbul, 1927]); Maddiyyûn Mezhebinin İzmihlâli (Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1928; eserin sadeleştirilmiş yeniden basımı için bkz., Materyalizmin İflası ve İslam I-II, sdl. Abdulhalim Kılıçsoy, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1996); Vahdet-i Vücûd ve Muhyiddin-i Arabi (Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1928; eserin sadeleştirilmiş yeniden basımı için bkz., Vahdet-i Vücud ve İbn Arabi, haz. Mustafa Kara, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991); Kitab-ı İzâle-i Şükûk: Dozy'nin "Tarih-i İslamiyyet"i Üzerine Reddiye (Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1928). Küçük Kitapta Büyük Mevzular (y.y. ty., 1934; eserin sadeleştirilmiş yeniden basımı için bkz., İman Hakikatleri Etrafında Suallere Cevaplar, yay. haz. Kamil Yılmaz, Sebil Yayınları, İstanbul, 1976); Fennî Bey'in Âsârı (Hilal Matbaası, İstanbul, 1932); Hakikat Nurları (Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye, İstanbul, 1949).