Kitap Ara

    İbrahim Edhem Mesut Dirvana

    İbrahim Edhem Mesut (Dirvana) (1864-1959): "İlk Descartes mütercimi". 1864 Mayıs'ında İstanbul'da doğdu. Ailesinin kökeni Safranbolu'ya dayanır. Atalarından Hacı Mustafa Ağa, Safranbolu'dan İstanbul'a göç etmiştir. Babası, Maliye Nezareti Düyûn-ı Umûmiyye muhasebecilerinden Mesut Bey'dir. İlk ve orta öğrenimini Gülhane Askerî Rüşdiyesi'nde gördü ve bir ara Galatasaray Lisesi'nde bulundu. 1885 yılında Mülkiye'den mezun olduktan sonra, Hariciye Nezâreti Terceme Odası'nda memuriyete başladı. Semerât-ı Akl (Aklın Semereleri) adında bir risale kaleme aldı (1887). Ödeneği bizzat Abdülhamit tarafından verilmek üzere, Paris'e gönderildi. 1889'da Paris'te düzenlenen uluslararası bir sergide karşılaştığı bilim ve sanat eserlerinin etkisiyle Batı'nın felsefî temellerini araştırmaya girişti ve Descartes'ın Discourse de la Méthode'unu Türkçe'ye çevirerek memleketinde tanıtmaya karar verdi. Çeviriye girişmeden önce, hayran kaldığı sergide yer alan eserlerin resimlerinden oluşan büyük bir albümü meşhur bir ressama hazırlatıp, önüne Avrupa bilim ve sanatlarının dayandığı temelleri bildiren bir "Mukaddime" koyarak Padişah'a gönderdi. Bir süre sonra İstanbul'a dönen İbrahim Ethem, yaşadığı intibak sorunlarıyla üç sene eve kapanıp otuz yaşlarındayken Descartes'ın Discourse de la Méthode'unu Hüsn-i İdâre-i Akl ve Ulûmda Taharrî-i Hakîkate Dâ'ir Usûl Hakkında Nutuk başlığıyla dilimize kazandırdı ve güçlükle yayınlattı (1895). Descartes çevirisinden sonra tekrar Avrupa'ya gitti. Brüksel Sefareti İkinci Kâtipliği, Washington ve Londra Sefareti Başkâtipliği görevlerinde bulundu. İstanbul'a döndüğünde Şûrâ-yı Devlet âzâlığı ve Memurîn Mülkiye Komisyonu âzâlığı yaptı. Meşrutiyet'in ilânı üzerine Şûrâ-yı Devlet Tanzimat Dairesi Riyaseti'ne atandı. Ahrar Fırkası'nın kuruluşunda yer aldı (1908). Aynı yıl Beyrut Valiliği'ne atandı. Bir ara Beyrut Valiliği'nden azledildi ve bu sırada Dinler ve Felsefeler adlı eserini yazmaya başladı. 1912'de tekrar Beyrut Valiliği'ne atandı. Aydın Valiliği (1918), Dahiliye Nezareti müsteşarlığı, Posta Telgraf Nezareti, Ticaret ve Ziraat Nezareti, Şûrâ-yı Devlet Riyâseti ve Dahiliye Nezareti Vekâleti görevlerinde bulundu (1919). Güvenlik endişesiyle Al-manya'ya gitti. "Yüz Ellilikler" listesine dâhil edilmeyince yeniden yurda döndü. 1925'te emekliye ayrıldı. Gözden geçirdiği Descartes çevirisinin ikinci baskısı Usûl Hakkında Nutuk başlığıyla Maarif Vekaleti tarafından yayınlandı. İkinci Meşrutiyet döneminde, Şeyhülislam Mûsa Kazım Bey'in girişimiyle kurulan "Istılâhât-ı Felsefiyye Encümeni"nde de çalışan İbrahim Edhem, ömrünün son yıllarında, Dinler ve Felsefeler'i tamamladı ve bazı politik makaleler kaleme aldı. 1959'da vefat etti. Eserleri şunlardır: Semerât-ı Akl, Matbaa-i A. K. Tozliyan, İstanbul, 1303/1887; Descartes, Hüsn-i İdare-i Akl ve Taharrî-i Hakikate Dair Usûl Hakkında Nutuk, (mütercim ve şârihi: İbrahim Ed'hem bin Mes'ut tâbi' ve nâşiri: Vatan Kütüphanesi sahibi Ohannes Ferid, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, 1311/1895); Descartes, Usûl Hakkında Nutuk (mütercimi: İbrahim Edhem Mes'ûd, Devlet Matbaası, İstanbul, 1928); Dinler ve Felsefeler (yayınlanmamış eser; tarafımızdan hazırlanıyor).
    Kitapları:
    • Usûl Hakkında Nutuk | Metot Üzerine Konuşma
      Bildiğiniz veçhile Descartes, kitabın ilk satırında, 'akıl'dan bahseder. Daha sonra, sırası geldikçe 'kuva-yı tabiiyye' ve felsefe'den bahseyler. Maarif Nezareti'nin o zamanki Encümen-i Teftiş-i Muayane'si, bu gibi meselelerden, yani felsefe'den, akıl'dan, ...
    © 2024 Çizgi Kitabevi
    Çizgi KitabeviÇizgi KitabeviÇizgi Kitabevi